Tweets by @KonnosPoulis Follow @KonnosPoulis

Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2011

«"Βέρα η μηδενίστρια": Ο Όσκαρ Ουάιλντ και οι Ρώσοι αναρχικοί», Σπύρος Κακουριώτης



Στα 1880, ο Όσκαρ Ουάιλντ, αυτός ο κορυφαίος εκπρόσωπος του αισθητισμού, γράφει το πρώτο του θεατρικό έργο, με τίτλο Βέρα η μηδενίστρια. Είναι ένα από τα πρώτα κείμενα του Ουάιλντ (έχει προηγηθεί ένα εκτενές ποίημα με τον τίτλο Ραβένα, το 1878) και βασίζεται στην πραγματική ιστορία της Βέρας Ζασούλιτς (μετέπειτα γνωστής ως μεταφράστριας και αλληλογράφου του Μαρξ), η οποία γνωρίστηκε με τον Σ. Νετσάγεφ, εντάχθηκε στην ομάδα του, έκρυψε ένα πιστόλι στο πανωφόρι της και πυροβόλησε τον Μ. Τρέποφ, αρχηγό της αστυνομίας, για να εκδικηθεί για την κακομεταχείριση ενός κρατουμένου.



Το θεατρικό έργο αυτό του Όσκαρ Ουάιλντ για τους Ρώσους μηδενιστές πρόκειται να κυκλοφορήσει, τις επόμενες μέρες, για πρώτη φορά στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Κουκκίδα, σε μετάφραση του Κωνσταντίνου Πουλή. Η έκδοση συνοδεύεται από εκτενή εισαγωγή του μεταφραστή, όπου μελετώνται οι σχέσεις του Ουάιλντ με αναρχικούς της εποχής του, δίνονται ιστορικά στοιχεία για τους μηδενιστές και τη σχετική φιλολογία στη Ρωσία της εποχής, καθώς και για τη δίκη της Ζασούλιτς. Πρόκειται για έργο που παρουσιάζει μια άγνωστη πλευρά του μεγάλου συγγραφέα και εμφανίζει προδρομικά, στον χαρακτήρα του πρίγκιπα Παύλου Μαραλόφσκι, τον τύπο του φλεγματικού είρωνα που αργότερα θα θεωρηθεί χαρακτηριστικός του ουαϊλδικού χιούμορ. Από την εισαγωγή του μεταφραστή, καθώς και από το κείμενο του έργου, δημοσιεύουμε σήμερα μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα.

«Θα έλεγα ότι δεν είμαι απλώς σοσιαλιστής. Είμαι κάτι σαν αναρχικός, νομίζω. Αλλά η πολιτική των εκρηκτικών είναι παράλογη».
Οσκαρ Ουάιλντ

[...] Ένα ενδεικτικό περιστατικό της πολιτικής ευαισθησίας του ήταν η ιστορία του Τζων Μπάρλας, συμφοιτητή του Ουάιλντ από την Οξφόρδη, ο οποίος φυλακίστηκε αφού πυροβόλησε πέντε φορές έξω από το ανάκτορο του Ουέστμινστερ. Όταν τον πλησίασε ένας αστυνομικός, ο Μπάρλας του έδωσε το όπλο και είπε: «Είμαι αναρχικός και είχα σκοπό να σας πυροβολήσω, αλλά μετά σκέφτηκα ότι είναι κρίμα να πυροβολήσεις έναν τίμιο άνθρωπο. Ήθελα να δείξω την περιφρόνησή μου για τη Βουλή των Κοινοτήτων». Ο Ουάιλντ εγγυήθηκε για να τον βγάλει από τη φυλακή και του έγραψε αργότερα ότι έκανε ακριβώς ό,τι θα έκανε κι εκείνος, αφού «εμείς οι ποιητές και οι οραματιστές είμαστε αδέρφια».
[...Επίσης ο Ουάιλντ ήταν] φίλος με τον «Στεπνιάκ» (Σεργκέι Κραβτσίνσκι), ο οποίος είχε σκοτώσει τον Μέζεντσεφ, αρχηγό της ρωσικής μυστικής αστυνομίας, με τον αναρχικό θεωρητικό Ουίλλιαμ Μόρις, του οποίου είχε παρακολουθήσει διαλέξεις και γνώριζε το έργο του, με τον Φελίξ Φενεόν, εκδότη του περιοδικού Revue Indépendente, οργάνου έκφρασης ανατρεπτικών ιδεών τόσο στην τέχνη όσο και στην πολιτική (ο οποίος, εκτός από το να διευθύνει τη Revue Independente, είχε ανατινάξει ένα εστιατόριο πολυτελείας στο Παρίσι). Ο Αντόλφ Ρετέ, που διόρθωσε τα γαλλικά του Ουάιλντ στην πρώτη γραφή της Σαλώμης, είχε επίσης συλληφθεί ως αναρχικός. Το πρόγραμμα της Σαλώμης είχε σχεδιάσει ο Τουλούζ Λωτρέκ, που συνδεόταν με τη σειρά του με τον ίδιο κύκλο -σε μια περίοδο μάλιστα που δεν είχαν μείνει πολλοί φίλοι δίπλα στον Ουάιλντ, μετά την καταδίκη του- και τον είχε ζωγραφίσει μαζί με τον Φενεόν. Τέλος, ο Ουάιλντ περιέγραφε τον Κροπότκιν ως τον τελειότερο άνθρωπο που είχε συναντήσει, ως έναν σύγχρονο Χριστό.
Ο Ντοστογιέφσκι, που παρακολουθούσε τη δίκη της Ζασούλιτς, είχε πει τότε ότι το καλύτερο θα ήταν να υπήρχε νομικά τρόπος να της πουν να φύγει και να μην το ξανακάνει. Η λύση που θα πρότεινε ο δικαστής Κόνι ήταν η Βέρα να τιμωρηθεί για σωματική βλάβη, και να γλιτώσει με μια ελαφριά ποινή. Αντί γι’ αυτό, οι ένορκοι συσκέφθηκαν σύντομα και ανακοίνωσαν πως η κατηγορούμενη αθωώνεται. Όταν ακούστηκε η απόφαση, πριν ακόμη ολοκληρωθεί η φράση, το δικαστήριο ξέσπασε σε ιαχές και χειροκροτήματα. [...] Η Βέρα έγινε σύμβολο και μαζί αφετηρία του κύματος της τρομοκρατίας, το οποίο, χωρίς να το ξέρει, εγκαινίασε. [...] Ενώ οι σύντροφοί της την αντιμετώπιζαν ως διασημότητα και της ετοίμαζαν υποδοχή ηρωίδας στο Παρίσι, εκείνη ταξίδεψε στην Ελβετία και επιδόθηκε για αρκετό καιρό σε περιπάτους στα βουνά. Έβλεπε τις τρομοκρατικές πράξεις να προσκρούουν η μία μετά την άλλη στην απάθεια των μαζών, με χαρακτηριστικότερη τη δολοφονία του τσάρου Αλέξανδρου Β', που όχι μόνο δεν οδήγησε σε ξεσηκωμό, όπως νόμιζαν τότε ότι θα συμβεί, αλλά ο λαός θρήνησε τον αγαπημένο του τσάρο και η Ζασούλιτς έλεγε πως η πράξη αποδείχθηκε «τρικυμία εν ποτηρίω». Αποδοκίμασε αργότερα την τρομοκρατία με ένα επιχείρημα δανεισμένο από τον Ντοστογιέφσκι: Αν έπρεπε, έλεγε, να οικοδομηθεί η ανθρώπινη ευτυχία και ελευθερία πάνω στον θάνατο ενός μόνο ανθρώπου, ο μόνος που θα μπορούσε να το αποφασίσει αυτό είναι ο ίδιος άνθρωπος που πρέπει να πεθάνει...

ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΠΑΥΛΟΣ: Για να έχεις φίλους, ξέρετε, αρκεί να είσαι ευχάριστος. Αλλά όταν κάποιος δεν έχει πια κανέναν εχθρό, κάτι πάει στραβά.
ΤΣΑΡΕΒΙΤΣ: (Πικρά) Αν οι εχθροί είναι μέτρο του μεγαλείου, θα πρέπει να είστε πραγματικός κολοσσός, πρίγκιπα.
ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΠΑΥΛΟΣ: Ναι, Υψηλότατε, το γνωρίζω ότι είμαι ο πιο μισητός άνθρωπος στη Ρωσία - με εξαίρεση τον πατέρα σας, φυσικά. Παρεμπιπτόντως, εκείνου δεν του πολυαρέσει, μου φαίνεται. Εμένα όμως μου αρέσει, σας διαβεβαιώ. (Πικρά) Μου αρέσει να περνάω από τους δρόμους και να βλέπω τον όχλο να με αγριοκοιτάζει από κάθε γωνιά. Με κάνει να νιώθω ότι αποτελώ μια δύναμη στη Ρωσία - ένας άνθρωπος ενάντια σε τριάντα εκατομμύρια! Εξάλλου, δεν έχω καμία φιλοδοξία να γίνω λαϊκός ήρωας, να με στεφανώνουν με δάφνες τη μία χρονιά και να με λιθοβολούν την επόμενη. Προτιμώ να πεθάνω ήσυχα στο κρεβάτι μου.
ΤΣΑΡΕΒΙΤΣ: Και μετά τον θάνατο;
ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΠΑΥΛΟΣ: (Ανασηκώνοντας τους ώμους του) Στον Παράδεισο υπάρχει δεσποτισμός. Εκεί θα είμαι σα στο σπίτι μου.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου